“Om een doel te bereiken, moet ik hard werken.”
“Als ik me maar genoeg blijf doorzetten, zal ik uiteindelijk lekkerder in mijn vel zitten.”
“Zolang ik maar in de actiemodus zit, ben ik goed bezig.”
Herken je deze gedachten? Het klopt natuurlijk dat als je iets wilt, je daarvoor moet werken. Om iets te bereiken, is een bepaalde mate van stress vaak helpend. Continu “aan” staan is echter nadelig voor je gezondheid en kan je gezondheidsdoelen juist in de weg staan. In deze blog leg ik uit hoe het zit en vertel ik meer over de kracht van ontspanning.
Het zenuwstelsel
Om meer inzicht te krijgen in de kracht van ontspanning, is het belangrijk om eerst te begrijpen hoe het zenuwstelsel werkt. Eén deel van ons zenuwstelsel wordt aangestuurd door de wil (als je bv. een glas optilt of ergens naartoe loopt). Het andere deel werkt automatisch, dit wordt ook wel het autonome zenuwstelsel genoemd.
Het autonome zenuwstelsel is verantwoordelijk voor de orgaanfuncties. Denk hierbij aan de bloedsomloop, de ademhaling en de spijsvertering. Als we bijvoorbeeld een hap eten doorslikken, dan zorgen de automatische bewegingen in de slokdarm ervoor dat het eten vanzelf naar de maag gaat. Zo blijf je ook altijd ademen, zonder dat je hier bewust iets voor hoeft te doen.
Het autonome zenuwstelsel zorgt er, zonder dat we het doorhebben, voor dat we ons lichamelijk en mentaal continu kunnen aanpassen aan steeds veranderende omstandigheden.
Sympathisch en parasympatisch
Het autonome zenuwstelsel bestaat ook weer uit twee delen: het sympathische en het parasympatische zenuwstelsel.
Het sympathische deel zorgt ervoor dat het lichaam zich aanpast bij inspanning en aan stressvolle situaties, door:
-bloeddruk stijging,
-versnelling van de ademhaling,
-versnelling van de hartslag.
Het parasympatische deel zorgt voor het tegenovergestelde, en wordt actief wanneer ons lichaam ontspant, door:
-vertraging van de hartslag,
-verlaging van de ademhaling,
-daling van de bloeddruk.
Te lang in de actiemodus
Een goede werking van zowel het sympathische als parasympatische zenuwstelsel is essentieel voor fysieke en mentale balans.
Het parasympatische zenuwstelsel zorgt ervoor dat een maaltijd wordt verteerd en voert allerlei herstelwerkzaamheden uit wanneer je slaapt.
Als je je buik hoort rommelen, is dat ook een teken dat je parasympatische zenuwstelsel geactiveerd is.
Het sympathische zenuwstelsel helpt ons om te “overleven”. Het zorgt ervoor dat wij kunnen “vluchten”, “vechten” en onszelf kunnen beschermen wanneer dat nodig is, bv. wanneer we ons in onveilige situaties bevinden. Het helpt ons ook om op korte termijn bepaalde doelen te bereiken, bv. deadlines halen op het werk of een tandje bijsteken tijdens een intensieve workout.
Langdurige stress zorgt er echter voor dat we in een chronische staat van vluchten/vechten komen. Hierdoor kan het parasympatische zenuwstelsel zijn herstelwerkzaamheden minder goed doen. Vanuit deze disbalans kunnen mentale en lichamelijke klachten ontstaan, zoals slecht slapen, lichamelijke vermoeidheid en neerslachtige gevoelens. Gedachten als “ik wil vaker sporten, ik wil gezonder eten” veranderen in “ik MOET vaker sporten, ik MOET gezonder eten…” Deze “moet-mindset” zorgt voor stress. En als je langdurig onder stress staat, hou je het sporten en gezond eten juist minder goed vol. Zo heb je onder stress vaak meer behoefte om te zondigen of op andere manieren minder goed voor jezelf te zorgen.
Als je te weinig ontspant, is het parasympatisch zenuwstelsel te weinig actief, waardoor jouw spieren en organen onvoldoende kunnen herstellen. Te lang, te veel fysieke en mentale stress komen je mindset en lichaam dus niet ten goede.
Balans
Een goede balans tussen in- en ontspanning is essentieel voor je mindset en dus ook om uiteindelijk je gezondheidsdoelen te bereiken. Het klinkt misschien heel vanzelfsprekend, maar tegenwoordig is het voor veel mensen erg lastig om te herkennen of ze te lang in de actiemodus zitten. Wat hierbij kan helpen, is bewust bewegen. Door je lichaamsbewustzijn te vergroten, leer je de effecten van in- en ontspanning op je lichaam en geest steeds beter herkennen. Wanneer je bv. merkt dat je je adem inhoudt bij een bepaalde houding, kan je dat zien als een signaal dat je te veel van jezelf vraagt.
Hoe zit het bij jou met de balans tussen in- en ontspanning?