Ayurveda, “de wetenschap van lang en gezond leven”, ziet het leven als een continu samenspel tussen omgeving, lichaam, geest & ziel en de mens als onderdeel van de natuur. En ook al zijn we er ons misschien niet heel bewust van, in de natuur is alles, elk lichaam, elk object, in essentie, opgebouwd uit vijf elementen. In deze blog vertel ik er meer over en leg ik uit hoe deze aan de basis liggen van de ayurveda.
Vijf elementen
Materie in de meest subtiele vorm is ether. Zodra er enige vorm van beweging optreedt, spreek je van lucht. Wanneer materie warmte en licht afgeeft, treedt transformatie op en is er sprake van vuur. Vloeibare materie is water. Materie in de meest solide vorm is aarde.
Ether, nucleaire energie, is ruimte, alles ertussenin, hetgeen alles met elkaar verbindt. Waar ideeën en mogelijkheden ontstaan, in het lichaam de ruimte tussen de cellen in. Ether is licht, subtiel, open en zacht. Hoe meer ether, hoe creatiever.
Lucht, elektrische energie, is beweging. In het lichaam kunnen we lucht niet zien, maar we zien wel de uitwerking ervan, zoals circulatie, opname en afgifte van stoffen. Lucht is koud, droog, ruw.
Vuur, stralingsenergie, is warmte en transformatie. In het lichaam helpt vuur bij het verteren van voedsel en bij het omzetten van iets in een andere vorm. Vuur is helder.
Water, chemische energie, is vloeibaar. Fysiek zie je water in de vorm van lichaamsvloeistoffen. Water is koud, zwaar en stromend.
Aarde, mechanische energie, is solide en stabiel. De botten, spieren, organen, huid en haren, in ons lichaam. Hoe meer aarde, hoe zwaarder en dichter je lichaam. Aarde is koud, droog, zwaar, stabiel en traag.
Elk object en persoon zijn uniek op elk moment, omdat de vijf elementen in verschillende mate aanwezig zijn. Onze gezondheid en staat van zijn, zijn daarmee dus ook afhankelijk van de balans tussen deze vijf elementen. Binnen de ayurveda worden de vijf elementen op een dynamische en functionele manier weerspiegeld in de drie energetische principes: vata (wind), pitta (vuur) en kapha (aarde); de drie dosha’s. Ayurveda beschouwt deze als de drie fundamentele energieën waar zowel onze innerlijke als uiterlijke omgeving uit bestaat.
Drie dosha’s
Vata (wind) = ether + lucht. Vata is licht en beweeglijk. In het lichaam is vata gerelateerd aan de spijsvertering, voeten, voorhoofd, zenuwstelsel.
Pitta (vuur) = vuur + water. Pitta is heet, scherp, licht en vloeibaar. In het lichaam is pitta gerelateerd aan metabolisme, lichaamstemperatuur en intelligentie.
Kapha (aarde) = water + aarde. Kapha is koud, zacht, vochtig, zwaar en stabiel. In het lichaam is kapha gerelateerd aan opslag, de neus, longen en keel.
Deze drie zijn in elke lichaam in bepaalde mate aanwezig. De proportie waarin deze drie dosha’s aanwezig zijn, bepalen temperament, mentale en fysieke eigenschappen. Vaak is één van de drie dominant, maar de dosha’s zijn continu aan verandering onderhevig. De proportie tussen de dosha’s wordt beïnvloed door voeding, leefstijl en omgeving (bv. weersomstandigheden).
Voor het behandelen van ziekten en aandoeningen gaat ayurveda uit van de drie dosha’s, altijd weer vertegenwoordigd in voeding, leefstijl en kruiden. Het uiteindelijke doel is het weer in balans brengen van de natuurlijke harmonie. De juiste middelen daarvoor kiezen en toepassen, is de kunst van ayurveda.