Het lijkt erop dat ons leven/werk mentaal steeds belastender is geworden, waardoor steeds meer mensen uitputtingsklachten ervaren en vervolgens uitvallen op het werk en/of andere levensgebieden. De termen “overspanning” en “burn-out” vliegen ons om de oren. Het aantal wetenschappelijke studies hiernaar groeit wereldwijd, al is het lastig om over exacte aantallen te spreken (zowel qua aantal studies als qua hoe vaak het voorkomt), onder andere doordat er verschillende termen worden gebruikt. Daarnaast is er een discussie gaande over de mate waarin burn-outklachten méér werkgebonden zijn dan bv. depressieve klachten waardoor definities en richtlijnen per land verschillen. Wat betekenen deze termen nu eigenlijk precies? En hoe kijk ik ernaar? Ik leg het uit in deze blog.
Geen officiële diagnoses
Zowel "overspannenheid" als "burn-out" duiden op een langdurige disbalans tussen stress en ontspanning. Géén van beide zijn echter opgenomen in internationale officiële classificaties zoals de ICD-11 en de DSM-V, waardoor dit binnen de reguliere zorg geen diagnoses zijn. Om mensen binnen de reguliere zorg toch verder te helpen, worden deze toestandsbeelden gecategoriseerd onder "aanpassingsstoornis" of "ongedifferentieerde somatoforme stoornis" (die beide wel in de DSM-V staan).
Ernstige mentale uitputting
De term “burn-out” deed ongeveer 50 jaar geleden zijn intrede. Over het algemeen verwijst deze term naar ernstige mentale uitputting. Binnen de wetenschappelijke literatuur duidt dit begrip in de kern ook op mentale uitputting, maar gaat het in de meeste gevallen om een multidimensionaal (driedelig) concept, wat naast mentale uitputting een “cynische houding t.a.v. mensen waarmee men werkt” en “zichzelf minder bekwaam voelen op het werk” omvat. Al doelen we vaak niet op deze drie schalen als we aan een vriendin of collega vertellen dat we ons burn-out voelen. Bovendien is het onderscheid met overspannenheid niet altijd duidelijk. De term overspannenheid komt binnen wetenschappelijke literatuur overigens amper voor.
Nederlandse richtlijnen
Nederlandse huisartsen gebruiken de term “neurasthenie/surmenage”. Andere eerstelijnsdisciplines, verzekerings- en bedrijfsartsen in ons land hanteren, in lijn met multidisciplinaire richtlijnen, over het algemeen wel de termen "overspannenheid" en "burn-out" en zien burn-out als een vorm van overspannenheid. Bij burn-out staan het chronische karakter (klachten duren langer dan zes maanden) en de vermoeidheid meer op de voorgrond dan bij overspannenheid. In tegenstelling tot in bepaalde andere landen wordt burn-out in Nederland niet per se als werkgebonden gezien, maar kan de stressor zowel werkgerelateerd als privé zijn.
Definitie overspanning volgens Nederlandse richtlijnen:
Er is sprake van overspanning als voldaan is aan alle vier onderstaande criteria:
A. Minimaal drie van onderstaande klachten zijn aanwezig:
Moeheid
Gestoorde/onrustige slaap
Prikkelbaarheid
Niet tegen drukte/herrie kunnen
Emotionele labiliteit
Piekeren
Gejaagd gevoel
Concentratieproblemen/vergeetachtigheid
B. Gevoelens van controleverlies en/of machteloosheid treden op als reactie op het niet meer kunnen hanteren van stressoren in het dagelijks functioneren. De stresshantering schiet tekort; de persoon kan het niet meer aan en heeft het gevoel de grip te verliezen.
C. Er bestaan significante beperkingen in het beroepsmatig/sociaal functioneren.
D. A, B en C zijn niet uitsluitend het directe gevolg van een psychiatrische stoornis.
Definitie burn-out volgens Nederlandse richtlijnen:
Er is sprake van burn-out als voldaan is aan alle drie onderstaande criteria:
A. Er is sprake van overspanning.
B. De klachten zijn meer dan 6 maanden geleden begonnen.
C. Gevoelens van moeheid en uitputting staan sterk op de voorgrond.
Hoe kijk ik ernaar?
Herken jij je in bovenstaande? Of het nu om overspannenheid of burn-out gaat, zowel vanuit mijn persoonlijke als werkervaring zie ik dat mentale uitputting vaak een reden vormt om stil te staan bij jezelf, hulp in te schakelen en/of om te beginnen met yoga. Ook is het voor steeds meer werkgevers een belangrijk aandachtspunt. En dat is het allerbelangrijkste! Erken de disbalans. Struggle je hiermee? Weet dat het anders kan en dat je met de juiste hulp weer grip krijgt op je mentale gezondheid.
Voor een groot deel van mijn klanten is mentale uitputting de hoofdreden van hun aanmelding. Hoewel ik op de hoogte ben van de reguliere richtlijnen, doe ik niet aan diagnostiek zoals binnen de reguliere psychologie. Al kunnen bepaalde labels in sommige gevallen wel helpen om symptomen te kaderen. Aangezien ik niet samenwerk met zorgverzekeraars, is een officiële diagnose niet noodzakelijk. Tijdens een intake luister ik uitgebreid naar je verhaal om jouw klachten zo goed mogelijk in kaart te brengen. Daarna stellen we samen een trajectplan op, zodat jij zo efficiënt mogelijk je herstel in kan.
Heb je hier vragen over of ben je benieuwd wat een traject voor jou kan betekenen? Neem dan contact met me op via dit formulier.
Bronnen
- Tussenrapportage van TNO, https://wp.monitorarbeid.tno.nl/wp-content/uploads/2021/01/Rapport-trends-risicogroepen-oorzaken-en-gevolgen-burnout.pdf
- Verschuren et al., 2011. Richtlijn. Één lijn in de eerste lijn bij overspanning en burnout. Multidisciplinaire richtlijn overspanning en burnout voor eerstelijns professionals https://nvab-online.nl/sites/default/files/bestanden-webpaginas/MDRL_Overspanning-Burnout.pdf